Tin Nghệ sĩ Dân chúng Thanh Tòng tắt thở sáng 22/9 được giới nghệ sĩ và người theo dõi tuyển mộ điệu cải lương xem là mất mát lớn của nền sân khấu. Bởi từ lâu, NSND Thanh Tòng được tôn vinh như "thống soái" cải lương tuồng cổ hủ.
Thanh Tòng là hậu duệ đời thứ tư trong gia tộc đến nay có sáu đời theo nghề hát nổi tiếng miền Nam. Bà cố nội ông là chủ gánh hát bội Vĩnh Xuân, ông nội ông là bầu Thắng - kép hát bội nức danh của đất Sài Gòn xưa, còn phụ thân ông là nghệ sĩ Minh Tơ. Các tiếng tăm như: Bạch Lê, Bạch Lựu, Bạch Lý, Bạch Long, Thành Lộc, đạo diễn Phượng Hoàng... là em cô cậu của ông. Còn lớp diễn viên trẻ như: Tú Sương, Trinh Trinh, Thanh Thảo... là cháu ông.
Từ dăm ba tuổi, Thanh Tòng được mái nhà hướng theo nghề hát, cho hình thành trên sân khấu hát bội của ông nội. Sáu tuổi, ông diễn vở San Hậu. Từ đó, ông được phụ thân liên tục cho đoàn luyện về phương pháp diễn xuất, hóa thân nhiều dạng anh hùng, kể cả học tân nhạc, nhảy đầm thiết hài và các khả năng sân khấu. 10 tuổi, Thanh Tòng vào vai Lữ Bố trong đoàn Đồng ấu Minh Tơ. Qua đa dạng vai diễn, ông được báo chí Sài Gòn thời đó gọi là "thần đồng sân khấu".
 |
|
Trong ảnh là các nghệ sĩ (trong khoảng trái qua): Trọng Hữu, Thanh Thanh Tâm, Ngọc Giàu, Thanh Tòng và Lệ Thủy. Ảnh: Thanh Hiệp. |
Ở Sài Gòn ngày trước, người theo dõi ưa chuộng làn sóng phim ảnh nước ngoài, làn sóng vở tuồng từ Đài Loan, Quảng Đông (Trung Quốc)... Nghệ sĩ Minh Tơ và em rể là NSND Thành Tôn (cha của nghệ sĩ Thành Lộc) thi hành các vở cải lương lấy ngẫu hứng trong khoảng tuồng nước ngoài nhưng chen vào trình thức hát bội, sử dụng nhạc điệu cải lương. Đây là nền tảng cho bộ môn cải lương hồ quảng xây dựng thương hiệu.
Thanh Tòng đã tích cực thừa hưởng chiến thắng của phụ thân. Chưa đầy 30 tuổi, ông được tạp chí thời đó tiếp tục phong là ''Vua cải lương đại dương quảng" với phổ biến thành quả được khán giả yêu mến như: Phạm Lợi nhuận - Tây Thi, Võ Tòng sát tẩu...
Giới chuyên ngành phản hồi gia tộc "Bầu Thắng - Minh Tơ - Thanh Tòng" là có công trong việc hình thành, phát triển cải lương tuồng cổ thoát dần tác động từ nước ngoài ở nhạc điệu, ca trong khoảng và nội dung. Trong đó, Thanh Tòng góp lao động lớn.
Thập niên 1980 là thời kỳ đặc sắc của Thanh Tòng qua vai trò tác giả - đạo diễn. Ông sáng tác và dàn dựng chiến thắng phổ quát công trình tụng ca ý thức yêu nước, nhân vật dân tộc, trong đó có nhiều tuồng kinh điển như: Câu thơ im ngựa, Tô Hiến Thành xử án, Má hồng soi kiếm bạc, Ngọn lửa Thăng Long.
Tiếp bước người phụ thân kỹ năng, ở hậu trường sàn diễn, Thanh Tòng biểu lộ tài năng điều hành đoàn hát, viết kịch phiên bản, soạn vở, đạo diễn các thành quả tuồng cổ lỗ. Sau năm 1975, ông lập một hàng ngũ hát thường xuyên, gây quỹ xây dựng nhà truyền thống sân khấu ở số 33 Cô Bắc (huyện 1, TP HCM) nhờ đó đưa rộng rãi diễn viên lên hàng sao của sàn diễn cải lương như: Ngọc Đáng, Hữu Lợi, Tài Linh, Vũ Linh, Thanh Thanh Tâm, Thanh Hằng, Thoại Mỹ... Ông là người thầy truyền nghề hát cho nhiều thế hệ nghệ sĩ cải lương nội địa.
 |
|
Phổ biến nét diễn của NSND Thanh Tòng biến thành khuôn mẫu để thế hệ nghệ sĩ sau học hỏi và tiếp nối. |
Đạo diễn, diễn viên Hữu Quốc san sẻ nhân tố anh nhớ nhất về nghệ sĩ Thanh Tòng là bí quyết làm cho việc của một bậc thầy sàn diễn có tác phong đàng hoàng, chỉn chu.
Hữu Quốc nhớ, khoảng 3-4 năm trước, khi nhân thức anh có việc ra miền Bắc công việc, nghệ sĩ Thanh Tòng nhờ anh trao tiền tác quyền cho tác giả vở cải lương Câu thơ lặng ngựa - ông Ngọc Văn. Số tiền không phổ thông nhưng khiến tác giả rất xúc động vì tấm lòng người nghệ sĩ bỏ ra cho nhau.
"Khi dựng vở, ông luôn tôn trọng tác quyền của soạn giả. Ông kỹ tính trong việc sử dụng các điệu thức hát bội xưa. Ông là người vừa có tâm, vừa có tài, hiến đâng cùng phổ thông nghệ sĩ gạo cội đưa nghệ thuật sân khấu cải lương lên tầm vóc riêng trong làng nghệ thuật", Hữu Quốc nói.
Ở bình diện người nghệ sĩ, Thanh Tòng để lại dấu ấn và tác động lớn cho thế hệ nghệ sĩ cải lương sau này. Ông có tài diễn xuất nhiều chủng loại với lối diễn sâu sắc, vào vai trọn vẹn tham gia từng hero và giọng hát khỏe mạnh, đầy nội lực.
Người theo dõi chiêu mộ điệu cải lương luôn ghi nhớ hình ảnh Thanh Tòng trong vai đại thần Lý Đạo Thành đầy uy dũng của vở Câu thơ im ngựa, vai Lữ Bố với vừa đủ nét diễn duyên dáng, lẳng, hài hước trong tuồng cải lương biển quảng Phụng Nghi Đình... Phổ quát nét diễn của ông được các nghệ sĩ thế hệ sau xem là khuôn mẫu kinh điển để học tập và thông liền.
Năm 1984, khi nhập cuộc đoàn nghệ sĩ mang vở Đời cô Lựu lưu diễn ở châu Âu ông được chọn lựa đóng thế nghệ sĩ Thành Được vai Hai Thành. Theo ông, đây là vai hay nhất trong các vai đóng thế của bản thân. Lần lượt, diễn xuất của Thanh Tòng trong các vở Tô Ánh Nguyệt, Áo cưới trước cổng chùa... cho thấy tầm vóc của ông không dừng ở cải lương tuồng cổ lỗ mà còn rạng ngời ở vở mang đề tài thị trấn hội hiện đại.
Diễn xuất dai sức và gắn bó với sàn diễn cải lương ở rộng rãi vai trò, Thanh Tòng chứng kiến đa dạng thăng trầm của bộ môn nghệ thuật truyền thống. Ông đã bốn lần đoạt huy chương tiến thưởng, sáu lần đoạt huy chương bạc trong các lần hội diễn sân khấu toàn quốc. Năm 2007, ông nhận danh hiệu Nghệ sĩ Quần chúng. #.
Những năm cuối đời, dù mang trong người nhiều bệnh, ông luôn đau đáu việc bé xíu dựng lại người sống cho nghệ thuật cải lương. Trước khi mất, ông còn ôm ý tưởng lập câu lạc bộ cải lương tuồng cổ hủ cho lớp diễn viên trẻ từng đoạt huy chương vàng giải Trằn Hữu Trang.
 |
|
NSND Thanh Tòng và NSƯT Quế Trân giao lưu văn hóa với nghệ sĩ sân khấu cổ kính Nhật Bản. |
Nghệ sĩ Tú Sương - cháu Thanh Tòng - kể, một thời điểm trước khi mất, dù bệnh, ông vẫn theo con gái - Nghệ sĩ Ưu tú Quế Trân - đi diễn, chấm thi và tham gia dàn dựng vở.
"Lần gần nhất tôi đứng bình thường sàn diễn với cậu Tòng là trong chương trình 'Vầng trăng cổ lỗ nhạc'. Cậu nhập cuộc dàn dựng các tiết mục của chương trình. Trong đại mái ấm nghệ thuật, cậu luôn dặn dò con cháu lúc nào cũng phải hết bản thân mình trên sân khấu. Khi tôi kết duyên, cậu bi thảm và khóc vì sợ tôi bỏ nghề. Cậu bỏ ra cho tôi phần đông lời nhắn nhủ về giữ gìn đạo nghề", Tú Sương san sẻ.
Niềm hạnh phúc và kiêu hãnh lớn của nghệ sĩ Thanh Tòng là con gái ông - nghệ sĩ Quế Trân - đã thành danh khi tiếp bước phụ thân ông giữ "ngọn lửa" nghệ thuật truyền thống. Hình như đó, các diễn viên nhỏ dại như: Hồng Quyên, Tú Quyên (con nghệ sĩ Tú Sương), tí hon Minh Khang (cháu nội NSND Thanh Tòng)... đang đi theo con đường nghệ thuật của gia tộc Bầu Thắng - Minh Tơ - Thanh Tòng.
* Đoạn ghi hình: Trích đoạn một số vở diễn của NSND Thanh Tòng
Mai Nhật - Thoại Hà
>> Đọc thêm:
Nghệ sĩ cải lương Thanh Tòng từ trần
Quế Trân yêu cải lương nhưng vẫn mơ về điện ảnh
Xem tại: váy ngủ gợi cảm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét